De experts staan op straat: Wat organisaties kunnen leren van Positieve Deviatie
Het begon allemaal op een terras in Antigua. Ik probeerde te ontsnappen aan de chaos van het straatleven om me heen, overweldigd door wat ik had gezien. Mijn collega Arnoud, altijd kalm in dit soort situaties, vroeg terloops: "En, welke positieve dingen zijn je opgevallen op straat?" Ik was stomverbaasd. Het enige wat ik zag waren de problemen - kinderen die lijm snoven, gewapende voetbalscheidsrechters en een compleet gebrek aan ondersteuningssystemen.
Maar dat moment was een keerpunt. Tijdens een Cuba Libre (en met veel geduld van Arnoud) begon ik mijn perspectief te veranderen. In plaats van me alleen te richten op de zichtbare problemen, ging ik op zoek naar de onzichtbare sterke punten - kinderen die dingen anders deden, die het ondanks alles goed deden. Zo ontdekte ik de kracht van Positieve Deviatie (PD).
Wat is positieve deviatie?
Positieve Deviatie is een eenvoudig maar transformerend idee: in elke gemeenschap vinden sommige individuen betere oplossingen voor problemen dan hun leeftijdsgenoten, ondanks het feit dat ze toegang hebben tot dezelfde middelen en dezelfde risico's lopen. Deze mensen zijn geen uitzonderingen vanwege privileges - ze zijn uitzonderingen vanwege hun gedrag.
Van kindervoeding in Vietnam tot infectiebeheersing in Amerikaanse ziekenhuizen, PD heeft keer op keer aangetoond dat oplossingen voor complexe problemen vaak al bestaan binnen een gemeenschap. Het is een kwestie van ze te vinden, te begrijpen en te versterken.
Bij StreetwiZe en Mobile School zagen we dit uit de eerste hand in ons werk met straatjongeren. Door deze positieve devianten te identificeren en te bestuderen - jonge mensen die opmerkelijke vaardigheden vertoonden in het aangezicht van tegenspoed - vonden we gedragingen en denkwijzen die niet alleen inspirerend waren. Ze waren leerzaam.
Hoe we positieve afwijkingen identificeerden
Om deze verborgen rolmodellen te vinden, hebben we ons gericht op vier eenvoudige maar krachtige indicatoren:
1.Sterke punten in gedrag - prosociaal leiderschap tonen, conflicten bemiddelen of initiatief nemen.
2.Emotionele stabiliteit - met beide benen op de grond blijven staan bij trauma's en afwijzing.
3.Functionele autonomie - creatieve manieren vinden om in basisbehoeften te voorzien.
4.Collegiale erkenning - door anderen gezien worden als betrouwbaar, behulpzaam of wijs.
Dit waren geen abstracte ideeën. Het waren waarneembare gedragingen die naar voren kwamen door langdurige betrokkenheid, open gesprekken en zorgvuldige validatie door de gemeenschap.
Anders luisteren: De vragen die ertoe doen
Om echt te begrijpen wat deze jongeren zo bijzonder maakte, stelden we open, niet-oordelende vragen zoals:
- "Vertel me eens over een keer dat je een moeilijk probleem oploste - wat deed je toen?"
- "Wat doe jij anders dan anderen om je heen?"
- "Hoe beslis je wie je vertrouwt of helpt?"
- "Welke gedachten helpen je om een slechte dag door te komen?"
Deze vragen nodigden uit tot verhalen, niet tot diagnoses. Ze stelden jongeren in staat om uit te drukken hoe ze beslissingen namen, met druk omgingen en betekenis vonden - belangrijke inzichten die vaak onopgemerkt blijven in meer traditionele benaderingen.
Wat we hebben gevonden: De vier 'Street Skills'
In alle landen en culturen kwamen steeds weer vier kernvaardigheden naar voren - vaardigheden die deze jongeren in staat stelden om te gedijen in omgevingen die gekenmerkt worden door instabiliteit, schaarste en risico. We noemen ze de Straatvaardigheden:
1.Positieve focus
Het vermogen om je aandacht te richten op wat constructief is en binnen je controle ligt. Zoals Junieth, die te maken had met extreme ontberingen en toch kleine doelen bleef stellen op haar weg naar de universiteit.
2.Wendbaarheid en veerkracht
Het vermogen om je snel aan te passen en terug te komen van tegenslagen. Zoals Hudiel, die zichzelf talen leerde door met toeristen te praten, omdat boeken te duur waren.
3.Proactieve creativiteit
De drive om oplossingen te creëren zonder te wachten op toestemming of ideale omstandigheden. Zoals Elsa, een alleenstaande moeder die een bedrijf opbouwde vanuit een ijskraam en haar toekomst veranderde.
4.Co-opetitie
De evenwichtsoefening van samenwerking en competitie in een kwetsbare omgeving van gelijken. Zoals Ronny en Walther, die een buurtwacht organiseerden en een school bouwden in een verlaten politiebureau.
Dit waren niet zomaar overlevingstactieken. Het waren levensstrategieën - relevant, herhaalbaar en opmerkelijk goed afgestemd op wat veel organisaties proberen te cultiveren.
________________________________________
Waarom deze vaardigheden belangrijk zijn voor organisaties
In een wereld die wordt gekenmerkt door volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit (VUCA) zijn deze vier Street Skills niet alleen relevant, maar ook van vitaal belang. Dit is waarom:
1. Positieve focus
In organisaties: Helpt leiders en teams richting te behouden te midden van stress en verstoring.
Bewijs: Positieve herwaardering vermindert stress en verbetert de executieve functie (Garland et al., 2010).
2. Wendbaarheid en veerkracht
In organisaties: Maakt sneller herstel van mislukkingen en betere aanpassing aan veranderingen mogelijk.
Bewijs: Veerkracht op de werkplek verhoogt het aanpassingsvermogen van teams en de prestaties op lange termijn (Caza & Milton, 2012).
3. Proactieve creativiteit
In organisaties: Voedt grassroots innovatie en adaptieve probleemoplossing.
Bewijs: Autonomie en beperkingen zorgen voor creatieve doorbraken (Amabile & Pratt, 2016).
4. Co-opetitie
In organisaties: Ondersteunt samenwerking over silo's heen, met behoud van concurrentievoordeel.
Bewijs: Strategische samenwerking verhoogt leren en innovatie (Brandenburger & Nalebuff, 1996; Ritala, 2012).
Dit zijn geen vaardigheden die je alleen via PowerPoints en teambuildingsspelletjes kunt aanleren. Ze komen tevoorschijn in rommelige, echte situaties en dat is precies waarom ze zo krachtig zijn. Ze zijn getest onder druk en hebben zich bewezen in de praktijk.
________________________________________
Van de straat naar de C-suite
Te vaak schieten welzijns- en leiderschapsprogramma's in bedrijven tekort omdat ze vertrouwen op generieke interventies - mindfulness apps, coaching vouchers of oppervlakkige workshops. Ze missen de diepere waarheid: de echte hefboomwerking ligt niet in geïmporteerde tools, maar in inheemse wijsheid.
Door te leren van hen die gedijen in de moeilijkste omgevingen, ontsluiten we meer geaarde, menselijke en effectieve paden naar leiderschap en veerkracht. De Street Skills laten ons zien hoe het eruitziet als mensen meer doen met minder, vertrouwen opbouwen onder druk en agency vinden waar anderen alleen chaos zien.
De experts zijn er al. Soms dragen ze alleen geen pakken - ze lopen op straat.
- Bram
Founding Partner, StreetwiZe
