Laatste gedachten: Zelfbewustzijn is de ontbrekende schakel

Je leert jezelf niet echt kennen vanaf de zijlijn.

Niet door raamwerken. Niet door TED Talks.

En zeker niet door een spiegel.

Ik kwam niet tot dat inzicht in een moment van stille reflectie. Het trof me ergens tussen de chaos van de Guatemalteekse straathoeken en de kalme volharding van Arnoud, die zich al jaren in die wereld had ondergedompeld. Hij nodigde me niet zomaar uit, hij trok me mee. Niet met druk, maar met een stille overtuiging die alleen iemand kan bieden die doorleefd is.

In het begin bracht ik precies mee wat ik kende: structuur, theorie en een licht geval van academisch perfectionisme. Maar wat ik nodig had - wat de meesten van ons nodig hebben - was iets heel anders.

‍

Modder op de laarzen.

Zelfbewustzijn komt niet van comfort. Het komt van onderdompeling. Door in contexten te stappen waar je geen controle over hebt. Van momenten die je aannames aan het wankelen brengen. Om te zien hoe anderen zich aanpassen als niemand kijkt en er geen draaiboek bestaat.

Zo leerde ik positieve afwijkingente herkennen - jongemensen die het op de een of andere manier beter doen in dezelfde gebroken systemen die anderen tegenhouden. Het zijn geen uitzonderingen omdat ze geholpen zijn. Het zijn uitzonderingen omdat ze iets bedacht hebben dat de meesten niet eens voor mogelijk hielden.

Maar om ze te herkennen was meer nodig dan bewondering. Het vereiste aandacht.

We hadden hulpmiddelen nodig - niet om structuur op te leggen, maar om patronen bloot te leggen zonder de rijkdom van de geleefde werkelijkheid te verliezen. Dat is waar methoden als Positieve Deviatie, DEMATEL en Begeleide Onderdompeling kwamen - niet als rigide oplossingen, maar als manieren om helderder te denken en verantwoordelijker te handelen.

Want laten we eerlijk zijn: de wereld heeft geen tijd voor theoretische debatten.

De problemen waarmee we geconfronteerd worden - sociaal, ecologisch, politiek - zijn te urgent, te gelaagd en te onderling verbonden om ze in één enkele optie onder te brengen of om ze in silo's op te lossen. Ze vragen om een nieuw soort evenwicht. Eén die standhoudt:

- Gegevens en intuïtie

- Systemen en verhalen

- Reflectie en actie

Die balans begint met zelfbewustzijn. Niet het gepolijste soort waar we het over hebben in functioneringsgesprekken, maar het rommelige, ongemakkelijke soort dat alleen ontstaat door echte betrokkenheid - bij anderen, bij complexiteit en bij onszelf.

Dus als iets in deze serie je aannames op de proef heeft gesteld, je ongemakkelijk heeft gemaakt of je een andere kijk op de dingen heeft gegeven - goed.

Dat was het hele punt.

- Bram

Founding Partner, StreetwiZe