Ontsnappen aan de valkuil van de focus op één optie: hoe de straten van Guatemala mijn kijk op leren veranderden
Het begon met een drankje op een boot in Gent.
Ik had jaren doorgebracht in de academische wereld en de Learning & Development (L&D) wereld, ondergedompeld in onderzoek, frameworks en theorie. Dus toen Arnoud, mijn vriend en oprichter van Mobile Schoolme Mobile School: "Wil je een opleidingsorganisatie oprichten geïnspireerd door straatkinderen?", bevroor ik.
Ik was de boekenwurm. Hij was de praktijkmens. Ik had weinig tijd besteed aan het begrijpen van de realiteit van straatjongeren. Ik dacht dat ik de uitdagingen kende: armoede, verslaving, instabiliteit. Maar hun veerkracht, creativiteit of leiderschap had ik nog niet gezien. En dat was het moment waarop ik me realiseerde dat ik vastzat - niet in onwetendheid, maar in single-option focus.
Wanneer de theorie de straat ontmoet
Ik heb altijd geloofd in evidence-based denken. Maar toen dacht ik dat dat betekende: tijdschriften met collegiale toetsing, rigide kaders en panels van deskundigen. Wat ik me niet realiseerde was dat echte evidence-based praktijk betekent dat wetenschap en praktijkervaring geïntegreerd moeten worden . Je kunt in de echte wereld niet innoveren met theorieën alleen. Je moet de textuur van de werkelijkheid voelen. Je moet zekerheid loslaten.
Dat is waar de val om de hoek komt kijken.
Wat is enkelvoudige focus?
Focussen op één enkele optie is de cognitieve neiging om zich te fixeren op één oplossing - vaak de meest voor de hand liggende of beschikbare - terwijl andere haalbare alternatieven over het hoofd worden gezien. Het is een overlevingsmechanisme, geen luiheid. Onder stress vernauwt ons denken zich. Het resultaat? We missen kansen die in het volle zicht liggen.
Toen Arnoud me later vroeg om iets positiefs te noemen dat ik in de straten van Guatemala had gezien, kon ik niets bedenken. Mijn gedachten waren gevuld met beelden van geweld, verslaving en wanhoop. De sterke punten, de creativiteit, de onzichtbare daden van leiderschap? Ik zag ze niet, omdat ik er niet naar op zoek was.
Dit is wat enkelvoudige focus doet. Het schakelt onze perifere visie uit wanneer we die het meest nodig hebben.
Een wijdverspreide valkuil
Dit is niet alleen een persoonlijke kwestie. Het is institutioneel. In de politiek houden leiders vaak vast aan ideologie, zelfs als de feiten veranderen. In het bedrijfsleven houden bedrijven vast aan oude modellen, lang nadat de markt verder is gegaan. Onderzoek toont aan dat in volatiele omgevingen verkennende strategieën het consequent beter doen dan exploiterende (Gavetti, 2012). En toch houden we vast aan wat we weten.
Vooral bij adolescenten komt deze tunnelvisie vaak voor. Hun ontwikkelende hersenen neigen van nature naar binair denken en impulsiviteit onder druk (Steinberg, 2008). Maar volwassenen en organisaties trappen in dezelfde val - vaak met een hogere inzet.
En dat is precies waar ik me bevond: starend naar de straten, ogen wijd open, maar blind voor de echte inzichten recht voor me.
Ervaring en bewijs: Geen tegenpolen, maar bondgenoten
Er heerst een wijdverbreide misvatting dat wetenschap creativiteit in de kiem smoort. Dat structuur en strategie de intuïtie om zeep helpen. Maar de waarheid is het tegenovergestelde: wanneer ze correct gebruikt worden, versterken op feiten gebaseerde methoden het inzicht.
Het is aangetoond dat wetenschappelijk redeneren, zoals hypothesetests en contrafactisch denken, de creativiteit en innovatie onder onzekerheid verhoogt (Tripathy et al., 2024). Studies tonen zelfs aan dat strategische kaders de leervaardigheid vergroten (Eisenhardt & Graebner, 2024) en dat gestructureerd analoog denken het creatief oplossen van problemen stimuleert (Gavetti & Rivkin, 2018).
In mijn eigen ervaring gaf het combineren van een onderdompeling in het leven met methodes als Positieve Deviatie en DEMATEL me duidelijkheid die ik met theorie alleen niet had kunnen bereiken. Deze hulpmiddelen gaven geen gemakkelijke antwoorden - ze hielpen me betere vragen te stellen.
Van boeken naar de straat - en weer terug
Terugkijkend zou ik waarschijnlijk geen hefboompunt hebben opgemerkt als het me in de straten van Guatemala was opgevallen. Maar toen ik uit mijn academische filter stapte en mezelf onderdompelde in de chaos, begon ik patronen te zien. Veerkracht. Innovatie. Leiderschap.
Daarom hebben we bij StreetwiZe vanaf de eerste dag een model omarmd dat veldwerk en wetenschap combineert. We vertrouwen niet op of/of denken. We bouwen zowel op doorleefde wijsheid als op bewijs gebaseerde hulpmiddelen om de rommelige realiteit te begrijpen.
Want of je nu in sloppenwijken, scholen of directiekamers werkt, de oplossingen bestaan vaak al. De sleutel is ze te leren zien.
- Bram
Founding Partner, StreetwiZe
