Slecht leiderschap is ook geen ongewoon fenomeen in de leiderschapsliteratuur. In tegenstelling tot het meeste onderzoek, dat gaat over hoe we betere leiders kunnen worden, focust giftig leiderschap op hoe leiders een nefaste invloed kunnen uitoefenen op werknemers. En zeker vandaag de dag doen verhalen over misbruik van autoriteit door leiders snel de ronde, zowel binnen als buiten de organisatie. De donkere kant van leiderschap verdient daarom zeker onze professionele aandacht.
Gezien de huidige aard van het onderwerp is er weinig onderzoek gedaan naar, en is er ook geen duidelijke definitie van, het concept van giftig leiderschap. Vooral omdat leiderschapsstudies voornamelijk een positieve benadering gebruiken, terwijl de negatieve effecten van leiderschap geen marginaal fenomeen zijn. Het adviesbureau Life Meets Work wijst er bijvoorbeeld op dat 56% van de werknemers te maken heeft met een leider wiens gedrag resulteert in een onaangename werkomgeving. Dezelfde bron suggereert dat 73% van de werknemers aangeeft ooit onder een giftige baas te hebben gewerkt en als gevolg daarvan een traumatische werkervaring te hebben gehad. En dat is verdomd jammer, want verder onderzoek geeft aan dat giftig leiderschap verantwoordelijk is voor 48% minder inzet en 38% minder kwaliteit.
Maar wat is toxisch leiderschap precies? Jean Lipman-Blumen definieert het als 'Een proces waarin leiders door hun destructieve gedrag en/of disfunctionele persoonlijke eigenschappen ernstige en blijvende schade toebrengen aan hun volgers, hun organisaties en niet-volgers'.
Het aanpakken van giftig leiderschap lijkt op basis van het bovenstaande misschien niet eenvoudig, maar het is niet onmogelijk. Er zijn verschillende interventies mogelijk, maar voor dit artikel houden we het bij drie hoofdbenaderingen.
Allereerst zouden we er goed aan doen onszelf en leiders uit te dagen kritisch naar zichzelf te kijken.
Daarnaast is er op organisatieniveau behoefte aan een bredere verspreiding van het waarom, wat, wie en hoe van toxisch leiderschap. Kennis lost niet alles op, maar het bespreekbaar maken van moeilijkere thema's begint met een basisbegrip ervan. De organisatie doet er ook goed aan om toxisch gedrag expliciet te maken en publiekelijk als ontoelaatbaar te bestempelen. De uitspraak van Joe Biden 'I will fire you on the spot', als waarschuwing voor de gevolgen van respectloos gedrag, is hier een goede illustratie van.
En tot slot kunnen we mensen aanmoedigen om positieve en constructieve relaties te ontwikkelen. Om het met de woorden van Timothy Ferris, een managementgoeroe, te zeggen: "Je bent het gemiddelde van de vijf mensen met wie je het meest omgaat, dus onderschat het effect van je pessimistische, onambitieuze of ongeorganiseerde vrienden niet. Als iemand je niet sterker maakt, maakt hij je zwakker.
En als u me nu wilt excuseren, ik moet dringend op zoek naar een leuke video...
