Vorig jaar rond deze tijd werden we tot tranen geroerd door de krachtige riffs van Metallica tijdens een uitverkocht concert in het Koning Boudewijnstadion. Sinds 1982 heeft deze band niet alleen meer dan 115 miljoen albums verkocht, maar ook 22 miljoen kaartjes voor hun shows. Hiermee vallen ze in dezelfde categorie als U2 en de Rolling Stones, groepen die we moeilijk als 'niche' kunnen omschrijven. Helaas doen de bandleden van Metallica het minder goed als het gaat om het thema zelfzorg van deze week. Dave Mustaine, hun leadgitarist, moest de band verlaten vanwege een onsuccesvolle strijd tegen zijn verslavingen. Na de tragische dood van hun eerste bassist verloren ook de andere bandleden zichzelf in drugs en alcohol, wat hen de bijnaam "Alcohollica" opleverde. Tot grote spijt van zijn fans en intimi heeft frontman James Hetfield tot op de dag van vandaag zijn tourbus moeten inruilen voor een detox.
En dat brengt ons bij de harde realiteit. Net zoals je geen band kunt leiden zonder jezelf te leiden, kun je anderen niet voeden zonder jezelf te voeden. Het thema zelfzorg zal steeds belangrijker worden. Onze samenleving kan niet volledig voldoen aan de toenemende vraag naar zorg; we moeten onze eigen zelfzorg ter hand nemen. Hetzelfde geldt voor professionele organisaties; zij zouden er goed aan doen zich te richten op zorg in de breedste zin van het woord. Tegelijkertijd ligt de verantwoordelijkheid om voor zichzelf te zorgen ook bij de werknemer. Helaas zijn we daar niet zo goed in. Enerzijds reduceren we zelfzorg vaak tot een rondje hardlopen in de middag of tot vervelende hashtags als #metime of #worklife. Anderzijds beginnen we pas met zelfzorg als het te laat is, in plaats van eerder proactief te zijn.
Nu zullen de oplettende volgers van deze rubriek wel begrepen hebben dat zelfzorg niet een van mijn meer uitgesproken talenten is. Dankzij Corona heb ik nog steeds een excuus voor mijn onverzorgde haardos en groeiende nekkleed. Bovendien geeft het me de uitstraling van een hardrocker in wording. Maar er zijn veel slechte gewoontes waar ik niet echt een rationeel excuus voor heb, zoals roken. Dus ik kan ook wel wat inspiratie gebruiken. Die vond ik bij Luis, een voormalig bendelid die de essentie van zelfzorg leeft en daar niet over schrijft. Luis koos ervoor om zijn omgeving te veranderen en de bende te verlaten. Hij deed dit vanuit een groeiend besef dat zijn verslaving, de kluwen in zijn hoofd, eerst ontrafeld moest worden. En dat lukte hem door te werken vanuit zijn kracht, om clown te worden. Dezelfde drie componenten zien we ook terugkomen in leesmateriaal. Ik zal ze afkorten tot CARE (Conditions, Awareness and REaction).
Allereerst is het voor effectieve zelfzorg het beste om samen te werken, niet alleen, om de juiste voorwaarden (Conditions) te creëren. Als organisatie of samenleving kunnen we de juiste condities creëren door letterlijk een omgeving te creëren waarin iedereen voor zichzelf kan zorgen. Denk aan de mobiele school die kinderen regelmatig bezoeken en de aanleg van parken in dichtbevolkte gebieden. We kunnen op zoek gaan naar een ondersteunend netwerk, mensen of organisaties die ons positief stimuleren. Interactie met de omgeving kan een enorm effect hebben. Hondenbezitters zullen het ermee eens zijn dat een viervoeter aanzet tot meer beweging.
Ten tweede vereist zelfzorg ook een sterke dosis bewustzijn (Awareness). Te vaak laten we ons beïnvloeden door beschikbaar maar slecht advies. Actief op zoek gaan naar onderbouwde bronnen en het verwerven van betrouwbare informatie is een noodzakelijke stap in het opbouwen van zelfzorg. Artsen vragen dan ook vaak of en wat een patiënt al gelezen heeft over pathologie. Het spreekt voor zich dat een overheid en een organisatie ook moeten bijdragen tot meer bewustwording rond belangrijke thema's. Denk maar aan campagnes rond alcohol of beweging. Denk maar aan campagnes rond alcohol of bewegen op het werk. Het is belangrijk dat we deze inzichten op een begrijpelijke manier communiceren. Het hoeft met andere woorden geen gedetailleerde powerpoint te zijn.
Tot slot zouden we er goed aan doen om correct te reageren op de informatie die we ontvangen (Reactie). Verandering zit niet alleen in denken, maar ook in doen. En hier leert de wetenschap ons dat kleine(re) acties een groot verschil maken. Het zijn de kleine dingen zoals tienduizend stappen zetten of elke ochtend beginnen met een gezonde routine die op de lange termijn een grote impact kunnen hebben. Om het te zeggen zoals in het project van Vermaelen (In De Gloria): "een kleine inspanning maakt een wereld van verschil". Ook hier kan een overheid een handje helpen door haar bevolking concrete gedragstips voor te schrijven. Anderhalve meter afstand houden is daar een goed voorbeeld van, het versoepelen van de bezoekregeling is dat minder. Hoe verwarrender de beschrijving van gewenst gedrag, hoe meer mensen zullen vasthouden aan hun oude gedrag. Dit geldt onverminderd voor organisaties waar ingewikkelde terminologie vaak de plaats inneemt van heldere communicatie. Of begrijp je precies welk gedrag verwacht wordt als "jonge, dynamische teamspeler die altijd het beste van zichzelf geeft op een flexibele manier in een uitdagende leeromgeving"?
Excuseer me nu, ik ga wat headbangen.
